Autor: Lois Lowry
Tytuł: Dawca
Oryginalny tytuł: The Giver
Wydawnictwo: Galeria Książki
Tłumaczenie: Piotr Szymczak
Data wydania: 1993, 2014 (wznowienie)
Liczba stron: 296
ISBN: 978-83-64297-29-8

Powieść Lois Lowry nazywa się "Rokiem 1984 dla dzieci". Istotnie, dzięki przystępnemu językowi i nastoletniemu protagoniście niezaawansowany wiekowo czytelnik może dobrze poznać gatunek antyutopii. Antyutopii czerpiącej z Orwella pełnymi garściami i jak najbardziej godnej polecenia.

Akcja książki rozgrywa się w poukładanym, ujednoliconym świecie, w którym obowiązuje zasada "jednakowości" oraz precyzji językowej, nie mówi się w nim o przeszłości, a wszelkie emocje, przyjemności i popędy zostały zniwelowane. Jednocześnie to społeczeństwo bez wojny, głodu i cierpienia. Każdy ma tu do odegrania pewną odgórnie narzuconą, ale dostosowaną do własnych predyspozycji rolę. W wieku dwunastu lat obywatele otrzymują tzw. przydział - zostają oddelegowani do przyuczenia do zawodu, który będą wykonywać przez resztę swojego życia.

Jedenastoletni Jonasz jest już u progu dorosłości. Ma jednak przeczucie, że nie wszystko jest z nim do końca w porządku. Dostrzega rzeczy, których nie widzą inni, ma bogate wnętrze uczuciowe. Zostaje wybrany na następnego "odbiorcę pamięci" - najmądrzejszą osobę w społeczeństwie - i zaczyna pobierać naukę u "dawcy". Jego życie diametralnie się zmienia.

Sterylne, bezemocjonalne i doskonale uregulowane społeczeństwo w przeciwieństwie do arcydzieła Orwella daje sobie wentyl bezpieczeństwa w postaci odbiorcy pamięci. Jest on wyznacznikiem jego hipokryzji i jednocześnie najsłabszym punktem. Odbiorca bowiem, jako jedyny przechowuje wspomnienia z dawnego świata. Jego zadaniem jest wspierać władców współczesnego radą i doświadczeniem. Poznanie przez Jonasza blasków i cieni historii, życia pełnego uczuć i konfrontacja z faktycznym obrazem rzeczywistości musi doprowadzić do buntu.

Dawca rozgrywa się według schematu dobrze znanego miłośnikom klasycznej literatury dystopijnej. Przede wszystkim autorka poznaje czytelnika z najważniejszymi determinantami świata przedstawionego. Rzecz w tym, że nie rysuje jego kompletnego obrazu. Powieść wydaje się nieco uboga w szczegóły. W przypadku Roku 1984 George Orwell popadł w epickość. Tutaj mamy do czynienia z wyraźnym, niemniej tylko zarysem. Lowry kontynuowała jednak swoją opowieść i ufam, że w kolejnych jej odsłonach uzupełniła braki Dawcy.

Nie można jednak powiedzieć, że jej bodaj najbardziej znana książka jest zła. Absolutnie - chwyta za serce zwłaszcza w fragmentach, w których świetnie sportretowany Jonasz odbiera od dawcy kolejne wspomnienia. Lowry potrafi zaskoczyć ujawniając np. bardzo ważny szczegół w samym środku opowieści, przez co całkowicie zmienia się perspektywa jej odbioru przez czytającego. Poruszająca i mądra jest ważną przestrogą dla współczesnego, dążącego do unifikacji świata. Ostrzeżeniem przed konsekwencjami zapomnienia o swoich korzeniach i utratą wyjątkowości. Dobra książka.

© 2014 Michał 'Veron' Tusz