< POSTKULTURA | << KSIĄŻKI I OPOWIADANIA
Joseph Heller - Ostatni rozdział, czyli paragraf 22 bis

Okładka książki 'Ostatni rozdział, czyli paragraf 22 bis' Autor: Joseph Heller
Tytuł: Ostatni rozdział, czyli paragraf 22 bis
Oryginalny tytuł: Closing Time
Wydawnictwo: Albatros
Data wydania: 2004
Liczba stron: 576
ISBN: 83-7359-157-5

Ta zjadliwa satyra na Amerykę jest kontynuacją kultowego "Paragrafu 22". Heller przedstawia nam świat zmanierowanej finansjery, dążących do sukcesu karierowiczów i głupkowatych polityków, którzy swoją profesję traktują jak grę komputerową (koronnym przykładem jest prezydent, któremu pomyliły się przyciski i który wysłał pociski atomowe na Rosję). Wyśmiane zostają służby specjalne i obsesja Amerykanów o "rządowym spisku", naiwny wojskowy patriotyzm oraz... Szatan, umiejscowiony tu w popkulturowym otoczeniu parku rozrywki. Świat powoli dąży do zagłady i tylko niewielkie sygnały o tym informują - jak chociażby zmiana tytułu symfonii Wagnera (znaczące jest, że tytuł ten to??? Apokalipsa).

Heller podkreśla, że jeśli wszyscy zaczynają przyjmować jakąś wizję, choćby najbardziej obłąkaną, ludzie zdrowi wątpią nie w ich umysły, lecz w swoje. Takie właśnie myślenie doprowadza do finalnej katastrofy - nastaje III wojna światowa, umarli powstają z grobów, szatan przejmuje władzę... a czytelnik wciąż stara się wmówić sobie, że przecież to komedia i wszystko dobrze się skończy!

Na tym właśnie polega siła tej książki: w sposób zabawny i pełen farsy doprowadza nas do ostatecznej i apokaliptycznej katastrofy. I dopiero na ostatnich stronach przestaje być wesoło, kiedy masa codziennego, medialnego i politycznego amerykańskiego absurdu przekracza masę krytyczną.

Mam wrażenie, że pozycja ta, podobnie jak Paragraf 22, jest przeważnie nierozumiana przez czytelników, odbierana jako kolejna satyra na USA i jego sposób myślenia - a zapomina się przy tym, że przecież kończy się ona zagładą i gdyby było kilka rozdziałów więcej, z pewnością traktowano by ją inaczej. Nie jest to wcale opis "apokalipsy na wesoło" - właśnie ta Apokalipsa poprzez niepoważny i nieodpowiedzialny stosunek ludzi do niej staje się jeszcze bardziej przerażająca.

© 2003 Katarzyna 'Twickle' Knapik

< POSTKULTURA | << KSIĄŻKI I OPOWIADANIA